เวย์โปรตีน
นมจัดเป็นอาหารที่มีคุณค่าทางโภชนาการสูง ประกอบไปด้วยโปรตีน ไขมัน น้ำตาลแลคโตส วิตามินเอ บี1 บี2 บี6 บี12 วิตามินดี แคลเซียม เหล็ก และไอโอดีน กระบวนการแยกโปรตีนในนมออกจากน้ำนมและเคซีนซึ่งเป็นโปรตีนที่ไม่ละลายน้ำ ในส่วนหางนมจะประกอบไปด้วยน้ำนมและองค์ประกอบในนมที่ละลายน้ำ เช่น ไขมันละลายน้ำ น้ำตาล แร่ธาตุซึ่งรวมไปถึงเวย์โปรตีน
นอกจากกระบวนการข้างต้นแล้ว เวย์โปรตีนยังอาจได้จากกระบวนการแยกโปรตีนออกจากนมขาดมันเนย (skim milk) โดยโปรตีนเข้มข้นจากนม (milk protein concentrate) ที่แยกได้จะประกอบด้วยเคซีน (casein) และเวย์โปรตีน (whey protein) เคซีนที่แยกได้จากกระบวนการนี้ ประกอบด้วยโปรตีนร้อยละ 90 ส่วนเวย์โปรตีนจะประกอบด้วยโปรตีนร้อยละ 25-80
ผลิตภัณฑ์เวย์โปรตีนที่มีจำหน่ายอยู่ในท้องตลาดมีอยู่หลายรูปแบบขึ้นอยู่กับปริมาณโปรตีน สารอื่นๆที่เป็นองค์ประกอบ และขนาดโมเลกุลของโปรตีน เช่น เวย์โปรตีนเข้มข้น (whey protein concerntrate) มีโปรตีนร้อยละ 25-89 (เฉลี่ยร้อยละ 80) และยังมีองค์ประกอบอื่น (น้ำตาล ไขมัน แร่ธาตุ) ในปริมาณที่แตกต่างกันไป เวย์โปรตีนผ่านการย่อย (hydrolyzed whey protein) โดยทั่วไปมีปริมาณโปรตีนแตกต่างกันไปตามกระบวนการผลิต แต่โปรตีนที่ได้จะถูกย่อยเป็นเพปไทด์สานสั้น เวย์โปรตีนแยกส่วน (whey protein isolate) เป็นโปรตีนร้อยละ 90-95 โดยแทบจะไม่มีองค์ประกอบอื่นอีก
ผลของเวย์โปรตีนต่อสุขภาพ
ความต้องกาารโปรตีนแตกต่างกันไปตามช่วงอายุและเพศ โดยทั่วไปแล้วเพศชายต้องการโปรตีนมากกว่าเพศหญิง โดยเฉลี่ยผู้หญิงอายุ 14 ปีขึ้นไปต้องการโปรตีนประมาณ 46 กรัมต่อวัน ผู้ชายอายุ 14-19 ปีต้องการโปรตีน 52 กรัมต่อวัน และผู้ชายอายุ 19 ปีขึ้นไปต้องการโปรตีน 56 กรัมต่อวัน โปรตีนที่เกินความจำเป็นของร่างกายบางส่วนจะถูกเก็บสะสมในรูปของไขมัน และบางส่วนจะถูกขับออกทางปัสสาวะ เนื่องจากเวย์โปรตีนเป็นแหล่งโปรตีนอย่างหนึ่ง ดังนั้นจึงควรรับประทานเวย์โปรตีนตามปนิมาณโปรตีนที่ร่างกายควรได้รับในแต่ละวันโดยต้องรับประทานอาหารหลักให้ครบห้าหมู่ควบคู่ไปด้วย
สำหรับผู้ใหญ่ไม่พบอาการข้างเคียงรุนแรงจากการรับประทานเวย์โปรตีนขนาด 5.0-54.0 กรัมต่อวันต่อเนื่องกันเป็นระยะเวลา 12 สัปดาห์ร่วมกับการรับประทานอาหารตามปกติ อาการข้างเคียงที่พบได้จากการรับประทานเวย์โปรตีน ได้แก่ การแพ้โปรตีนจากนม พบว่าในผู้ที่แพ้นมร้อยละ 80 แพ้เคซีน และร้อยละ 20 แพ้เวย์โปรตีน ดังนั้นผู้ที่แพ้นมอาจมีความเสี่ยงต่อการแพ้เวย์โปรตีนได้ นอกจากนี้ผู้ที่ย่อยน้ำตาลแลคโตสในนมไม่ได้ยังอาจท้องเสียจากการรับประทานเวย์โปรตีนถึงแม้ว่าโปรตีนดังกล่าวจะมีน้ำตาลแลคโตสปริมาณน้อยมากก็ตาม
เวย์โปรตีนนั้นจัดว่าเป็นแหล่งของโปรตีนที่ดี โดยมีกรดอะมีโนครบถ้วนในปริมาณสูง โดยเฉพาะอย่างยิ่งกรดอะมิโนโครงสร้างแบบกิ่ง (branched-chain aminoacids) ได้แก่ ลิวซีน ไอโซลิวซีน และแวลีน ซึ่งเป็นกรดอะมิโนที่สำคัญต่อกระบวนการเจริญและซ่อมแซมเนื้อเยื่อ รวมทั้งการสร้างโปรตีนของกล้ามเนื้อ และยังมีกรดอะมิโนที่มีกำมะถัน เช่น ซิสเตอีน ซึ่งเป็นสารตั้งต้นในการสังเคราะห์กลูตาไทโอน อันเป็นสารที่เกี่ยวข้องกับการขจัดสารพิษของร่างกายและเมไทโอนีน ซึ่งมีบทบาทในหลายปฏิกิริยาเคมีของร่างกาย
นอกจากนี้เวย์โปรตีนยังมีโปรตีนละลายน้ำที่มีประโยชน์หลายชนิด เช่น แลคโตเฟอริน และอิมมูโนกลอบูลิน แลคโตเฟอรินเป็นไกลโคโปรตีนที่พบมากในเวย์โปรตีน (โปรตีนที่มีน้ำตาลในโมเลกุล) ที่จับกับเหล็ก ทำหน้าที่เป็นสารต้านอนุมูลอิสระและมีฤทธิ์เสริมสร้างภูมิคุ้มกัน แต่เวย์โปรตีนที่มีจำหน่ายทางการค้าประกอบไปด้วยแลคโตเฟอรินในปริมาณต่ำ (น้อยกว่าร้อยละ 2) ส่วนอิมมูโนกลอบูลินเป็นโปรตีนในระบบภูมิคุ้มกัน เป็นองค์ประกอบร้อยละ 10-15 ของเวย์โปรตีน แม้ว่าอิมมูโนกลอบูลินจะมีฤิทธิ์เสริมสร้างภูมิคุ้มกัน แต่กระบวนการผลิตและฆ่าเชื้อด้วยความร้อนทำให้โปรตีนนั้นเสื่อมสภาพ
เนื่องจากเวย์โปรตีนมีผลเสริมสร้างภูมิคุ้มกันจึงถูกศึกษาเพื่อการรักษาโรคหลายชนิด จากการศึกษาพบว่าเวย์โปรตีนมีผลดี (ไม่ได้หมายความว่ารักษาโรคได้) ต่อผู้ป่วยมะเร็ง ผู้ติดเชื้อไวรัสตับอักเสบบี ผู้ป่วยโรคหัวใจและหลอดเลือดผู้ป่วยโรคอ้วน และผู้ป่วยโรคกระดูกพรุน ผลของเวย์โปรตีนต่อผู้ป่วยเอชไอวียังไม่เป็นที่แน่ชัด และไม่สามารถสรุปได้ว่าเวย์โปรตีนสามารถลดน้ำหนักได้
ปฏิกิริยาระหว่างยา
ไม่มีรายงานปฏิกิริยาระหว่างเวย์โปรตีนและยา ไม่ควรรับประทานเวย์โปรตีนร่วมกับยาที่ต้องรับประทานตอนท้องว่างในผู้ที่มีโรคประจำตัวที่ต้องควบคุมอาหารหรือสารอาหาร ควรปรึกษาแพทย์ก่อนรับประทานเวย์โปรตีน

เวย์โปรตีนเป็นแหล่งของโปรตีนที่ดีจึงเป็นที่นิยมใช้ในผู้ที่ต้องการเสริมสร้างกล้ามเนื้อ อย่างไรก็ตามไม่มีงานวิจัยรองรับว่าเวย์โปรตีนส่งเสริมการสร้างกล้ามเนื้อได้ดีกว่าการรับประทานโปรตีนทั่วไป ดังนั้นการรับประทานเวย์โปรตีนจึงขึ้นอยู่กับความสะดวกในการใช้แหล่งโปรตีน (เช่น สะดวกกว่าการดื่มนมหรือรับประทานไข่ปริมาณมาก) และผู้ที่แพ้นมไม่ควรรับประทานเวย์โปรตีน เนื่องจากเสี่ยงต่อการแพ้เวย์โปรตีน
แหล่งที่มา : นิตยสาร HealtToday ฉบับที่ 156 เมษายน 2014 หน้าที่ 54-55